O tym jak bardzo prawo może być zawiłe i skomplikowane, już chyba każdy wie. „Prawo pracy pod lupą”, to cykl wpisów dotyczących zagadnień prawnych, które są istotne z punktu widzenia pracownika, a nie zawsze są w pełni jasne. Podajemy je w przystępnej formie pytań i odpowiedzi. Tym razem mowa o nadgodzinach.
1. Kiedy pracodawca może mi zalecić pracę w nadgodzinach?
W dwóch przypadkach:
a) Jeśli jest konieczność przeprowadzenia akcji dla ochrony życia, zdrowia ludzkiego, mienia, środowiska bądź w celu usunięcia awarii
b) Gdy wynika to ze szczególnych potrzeb pracodawcy.
2. Jak często mogę mieć zleconą pracę w godzinach nadliczbowych w przypadku szczególnych potrzeb pracodawcy?
Maksymalnie 150 godzin w roku kalendarzowym.
3. Kto nie może wyrabiać nadgodzin?
a) Kobiety w ciąży
b) Młodociani
c) Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w przypadku zlecenia wykonywania pracy w nadgodzinach z uwagi na szczególne potrzeby pracodawcy
d) Osoby opiekujące się dziećmi do lat 4. Tu jest pewne odstępstwo.
e) Niepełnosprawni. Tu również jest pewne odstępstwo.
4. Jestem rodzicem dziecka do lat 4. Czy mogę wyrobić nadgodziny?
Ogólnie pracodawca nie może kazać Ci pozostać poza Twoim czasem pracy. Wyjątek stanowi sytuacja, jeśli Ty sama wyrazisz na to zgodę. Wtedy mimo zakazu, możesz wyrabiać nadgodziny.
a) W jakich sytuacjach niepełnosprawni mogą wyrabiać nadgodziny?
b) Gdy ich pracą jest pilnowanie mienia pracodawcy
c) Gy taki pracownik złoży wniosek wraz ze zgodą lekarza na pracę w godzinach nadliczbowych.
5. Czy kobiety w ciąży i młodociani, jeśli wyrażą zgodę na pracę w nadgodzinach, to mogę je wyrabiać?
Nie. Tu obowiązuje bezwzględny zakaz i nawet jeśli się na to zgodzisz, to nadaj jest to niezgodne z prawem.
6. Czy mogę odmówić wyrabiania nadgodzin?
Teoretycznie wyrabianie nadgodzin nie jest kodeksowym obowiązkiem pracownika, ale…w wyjątkowych sytuacjach pracodawca może zlecić pozostanie poza godzinami prac i pracownik jest zobowiązany tak też uczynić, gdyż w przeciwnym razie grozi mu kara grzywny, bądź nawet rozwiązanie stosunku pracy.
Są jednak sytuacje, kiedy można odmówić i nie będzie wiązało się to z negatywnymi konsekwencjami.
a) Gdy należysz do jednej z grup wskazanych w punkcie 3.
b) Gdy wyrabianie przez Ciebie nadgodzin łamałoby zasady współżycia społecznego, czyli w sytuacji, gdy masz zły stan zdrowia bądź masz jakąś szczególną sytuację rodzinną. To jest uzasadnienie do odmowy.
7.Czy otrzymam jakieś dodatkowe wynagrodzenie/dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych?
Tak, oprócz normalnego wynagrodzenia otrzymasz jeszcze dodatek pieniężny, o którym mowa w kolejnym pytaniu.
8. Jaka jest wysokość tego dodatku pieniężnego?
Otrzymasz 100% wynagrodzenia, jeśli:
a) Nadgodziny przypadną w nocy
b) Nadgodziny przypadną w niedzielę lub w święta, jeśli nie jest to Twój normalny dzień pracy
c) Nadgodziny przypadną w dniu wolnym od pracy, który został Ci udzielony w zamian za pracę w niedzielę lub święto
Otrzymasz 50% wynagrodzenia w każdym innym przypadku niż wymienione powyżej. Czyli np. jeśli nadgodziny wypadną we wtorek (który jest Twoim standardowym dniem pracy), to wówczas otrzymasz swoje wynagrodzenie plus dodatek w wysokości 50% wynagrodzenia.
9. Czy zamiast pieniężnej wypłaty nadgodzin mogę otrzymać dzień wolnego?
Tak. Zarówno składając pisemny wniosek, jak i na zlecenie samego pracodawcy.
10. Ile dni wolnego dostanę za nadgodziny?
Powinieneś dostać o połowę więcej godzin wolnego niż wyrobione nadgodziny, jeśli to pracodawca wychodzi z inicjatywą o udzielenie Ci wolnego. Przykład: wyrobiłeś 8 nadprogramowych godzin. Przysługuje Ci zatem 12 godzin wolnego.
Jeśli natomiast Ty sam złożysz wniosek o wybranie nadgodzin, to wówczas w przypadku 8 nadprogramowych godzin, będzie przysługiwało Ci 8 godzin wolnego.
11. Kiedy mogę skorzystać z tych wolnych dni?
Powinieneś wybrać je do końca okresu rozliczeniowego.
12. Jestem kierownikiem działu. Czy ja również otrzymam dodatek pieniężny za nadgodziny albo dodatkowy dzień wolny?
Niestety nie. Kierownicy jednostek organizacyjnych i osoby zarządzające w imieniu pracodawcy zakładem pracy niestety nie mają tzw. Płatnych nadgodzin. Jest natomiast jeden wyjątek, o którym mowa w kolejnym punkcie.
13. W jakich przypadkach również i kierownicy mogą skorzystać z dodatku pieniężnego za nadgodziny?
W sytuacji, gdy przypadają one w niedzielę/święta i jeśli nie było możliwości otrzymania dnia wolnego za te nadgodziny.
Artykuł powstał w oparciu o Kodeks Pracy (Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy wraz z późniejszymi zmianami)
Interesuje Cię tematyka z prawa pracy? Zajrzyj tutaj 
